تاریخچه آرایشگری و سلمانی در ایران

برگرديم به گذشته

آرایشگر یا سلمانی کسی است که به اصلاح موی سر و زیبایی سر و صورت مردم می‌پردازد. از دهۀ ۱۳۲۰ شمسی به آن آرایشگر نیز می‌گویند. محل کار این افراد، دکان سلمانی یا به‌صورت تلخیص، سلمانی (و نیز “آرایشگاه”) نامیده می‌شود.

براي شروع بحث، بياييد سري به گذشته بزنيم. مي گويند چند هزار سال قبل از ميلاد مسيح، مصريان اولين قومي بودند كه اصلاح سر و صورت را با وسايلي اوليه شروع كردند. اين موضوع به زماني نزديك به اختراع قيچي باز مي گردد. قيچي از دو سنگ تيز و برنده و طرحي ابتدايي ساخته شود بود و به كمك آن، آدميان گذشته موي خود را كوتاه مي كردند. البته يك نظريه جالب نيز وجود دارد مبني بر اينكه پيش از اختراع قيچي، احتمالاً مردم آن زمان با استفاده از آتش اقدام به كوتاه كردن موي سر خود مي كردند اما اين نظريه چندان قوي و قابل استناد نيست.

ايراني ها چه كردند؟

آرايشگري در ايران نيز داراي سابقه تاريخي است. پيش از سلطنت قجر بر اين مملكت، گفته مي شد آرايشگران كه در قديم با نام سلماني مطرح بودند جدا از كوتاه كردن موي سر، به درمان بيماران هم مي پرداختند. به زبان ساده تر يك سلماني كسي بود كه چند كار مهم از دستش بر مي آمد. مثلاً مي توانست دندان بيماران را بكشد، به آنها جوشانده هاي گياهي براي امراض شان معرفي كند و قلنج بيماران را بگيرد! آرايشگري شغل پنجم يا ششم بود. البته برخي ديگران از سلماني ها، دكان و مغازه اي نداشتند و اين نسل از سلماني ها، تا اوايل دهه ۷۰ نيز به كارشان ادامه مي دادند. آنها با يك ماشين اصلاح قديمي در كوچه و خيابان ها راه مي افتادند و سر مردم را مي تراشيدند. فقط يك مدل وجود داشت، اينكه موها را از پشت تا خط گردن و از كناره ها تا بالاي گوش كوتاه كنند.

مدل هاي ساده و قديمي

اولين مدل هايي كه به عنوان موج نو وارد كشور شد، مدلي بود به نام آلماني. اين مدل كوتاه كردن مو شرايط خاصي داشت. پشت مو پايين تر از خطر گردن كوتاه مي شد و يك سانتيمتر نيز روي گوش مي آمد. البته اين بار مي شد فرق از سمت راست و چپ باز كرد و كمي خوشتيپ تر شد. همان طور كه مي دانيد، در جنگ جهاني دوم يكي از بزرگترين چالش هاي علمي رخ داد و بيش از ۴ هزار وسيله جنگ افزاري اختراع و توليد شد. آلمان هاي نازي به غير از انتقال دانش خود به نسل بعدي، سعي كردند فرهنگ شان را نيز به ديگر كشورها تزريق كنند تا بعد از جنگ، با تزريق فرهنگي جديد، مردم ساير ممالك را به سمت ارتش نازي بكشانند. موضوع مدل آلماني نيز دقيقاً يكي از همين فرهنگ هاي تزريقي است كه با اختلاف بيش از ۷۰ سال وارد ايران شد!

مدل قارچي و ماجراي جالب آن

يكي از مدل هاي ديگر، مدل قارچي براي كوتاهي موي سر است. در مدل قارچي، اندازه مو در جلو و عقب سر يكي است و به صورت يك دايره كامل، اطراف سر را مي گيرد. اين مدل مو در اوايل دهه ۸۰ مد روز بود كه البته امروزه كمتر اين مدل را مي بينيم. بد نيست ماجراي اين مدل مو را بدانيد. سال ها قبل در دفتر فيلمسازي «جونز برودرز» يك انيميشن ساخته شد به نام عصر حجر. كاراكتر اصلي اين فيلم، مردي بود كه موهايي يكدست در اطراف سرش داشت، موهايي دقيقاً شبيه به قارچ! بعدها، چند شركت بسيار بزرگ در بحث فشن و مد مثل «رابرتيو» براي شو لباس شان از مرداني با آرايش مو مدل قارچي استفاده كردند. اين مسئله زمينه ساز يك ماجراي جالب بود. مدل قارچي نيز براي خودش فلسفه و تفكري داشت و حدود ۱۲ سال قبل يكي از مدل هاي بسيار مهم در ايران به شمار مي رفت.

مدل تُن تُن يا تَن تَن؟

يكي ديگر از مدل هاي جديد كه اواسط دهه ۸۰ همه گير شد، مدل تن تن بود. اين مدل مو نيز از يك كارتن بسيار معروف به نام «تُن تُن و ميلو» گرفته شد. مدلي كه در آن كاراكتر اصلي داراي موهايي كوتاه با كشيده شدن يك قسمت بلندتر به سمت چپ يا راست سر است. اين مدل در ايران به اشتباه به تَن تَن خوانده شد و اين تلفظ بر روي نام اين مدل تاكنون باقي ماند به طوري كه ديگر كسي آن را به نام تُن تُن نمي شناسد! تن تن نيز از جمله مدل هاي معروف و محبوب در تمام دنيا بود اما در اوايل ورود به ايران، با سرسختي هايي نسبت به قبول اين مدل مواجه شد زيرا احتياج به استفاده مداوم از ژل هاي مو داشت.

فلسفه مدل تيفوسي يا كوتاه و بلند

شايد اين مدل مو، آخرين مدل مناسب براي آقايان بود كه از غرب به فرهنگ جوانان موج نوي ايراني وارد شد. مدل تيفوسي يا كوتاه و بلند، به چند طريق اصلاح مي شود و براي جنس موهاي مختلف، كاملاً متفاوت است. البته تيفوس نام يك بيماري است و اين نام نيز برگرفته از همان بيماري تيفوس معروف است. آنهايي كه مدل تيفوسي را انتخاب مي كنند، در اصل دنباله رو تفكر سورئال بودند. تفكري كه در سبك شناسي هنري، محبوب است. البته شايد خيلي ها اين موضوع را ندانند ولي به هر حال مدل تيفوسي در ايران نتوانست نماينده يك تفكر باشد بلكه فقط به صرف مد شدن، توسط جوانان مورد استفاده قرار گرفت.

وسایل اصلی آرایشگاه‌ها عبارتند از: قیچی کوتاه کردن مو، شانه، کلیپس، برسِ سر، قیچی ابرو، پیش‌بند، ماشین آرایشگری، موچین، برس ابرو، تیغ و دسته تیغ، موپَران، حوله و کیف نگهداری وسایل

در گذشته امر تراشیدن و اصلاح ریش و سبیل مردان نیز برعهدۀ آنان بود که امروزه با رونق تیغ‌های‌ ریش‌تراش و ریش‌تراش برقی، این کار کمتر به آنان سپرده می‌شود. آرایشگری در ایران به‌عنوان «هنر دهم» به ثبت رسیده‌است.

آنهايي كه در دنياي مد و فشن براي خودشان برو و بيايي دارند، وقتي شروع به حرف زدن مي كنند، با استفاده از كلمات خاص، مي خواهند اين را به شما بفهمانند كه هر مد يا مدلي برگرفته از يك تفكر و فلسفه است. البته اين نظريه، مخالفان زيادي نيز دارد اما نه در همه موارد. مثلاً در مدل هاي مختلف موي سر، واقعاً اين طور است و ما با يكسري از تفكرات جالب توجه مواجهيم. در اينجا به سراغ مدل هاي قديم و جديد موي سر مي رود. مدل هايي كه دور و برمان زياد است اما كمتر راجع بهشان صحبت مي شود.

آيا مو به صداقت ربطي دارد؟

به نظر شما موي آدمي به صداقت ارتباطي دارد؟ اين داستان واقعي به شما همه چيز را مي گوييد: روزي وزير اقتصاد و خزانه داري انگلستان با يكسري آمار و ارقام راهي مجلس عوام مي شود تا نظر نمايندگان مردم را جلب كند. يكي از نمايندگان كه اتفاقاً داراي مدرك دكتراي جامعه شناسي بود، در پاسخ به ادعاي وزير اقتصاد و خزانه داري اين كشور گفت: اين آمار يك دروغ بزرگ است. وزير در جواب گفت: مي تواني اين موضوع را اثبات كني كه در جواب از آن نماينده شنيد: كسي كه موهاي سرش را رنگ مي كند، در اصل يك دروغگوي بزرگ است. چنين فردي مي خواهد واقعيت را كتمان كند پس براي اين فرد هيچ كاري ندارد كه در آمار و ارقام دست برده و همه چيز را به طور ديگري نشان دهد!

مدل هاي غريبه با فرهنگ

در سال هاي اخير، مدل هايي كاملاً غريبه با فرهنگ ايران وارد كشور شد كه برخي از آنها، واقعاً تاسف برانگيز است. نه اينكه فرهنگ ما در سال هاي گذشته حداقل در آرايش مو، چيزي براي ارائه به ساير فرهنگ ها داشته و حالا بخواهيم از آن دفاع كنيم، بلكه مدل هاي موي وارداتي نيز چندان چنگي به دل نمي زند. حتي نام اين مدل ها هم تاسف برانگيز است. به اين اسامي توجه كنيد: مدل تايسوني: بوكسورمعروفي كه به بي اخلاقي هاي گسترده و نامحدود معروف است. مدل textured يا بافت: اين مدل همان بافت ساده مو است اما بايد در كناره سر باشد! مدل cut lol: اين مدل نيز در نوع خود بسيار عجيب است زيرا تنها چند سانتيمتر از موي جلوي سر بايد تراشيده شود. به معناي ديگر براي آرايش موي سر با اين روش بايد پيشاني بلندتر ديده شود و به همين علت موهاي جلو سر با تيغ تراشيده مي شود. از اين دست مدل هايي كه جديداً به آرايشگاه هاي ايراني راه پيدا كرده و اتفاقاً در سطح شهر زياد مي بينيم. گاهي اوقات به قدري زننده و عجيب است كه آدمي را به فكر وادار مي كند «واقعاً چه اتفاقي رخ داده كه فردي با چنين آرايش عجيبي بايد وارد جامعه شود؟» بدتر از آن، مدل هاي اخيري است كه براي آرايش ابروها توصيه مي شود. مثلاً كوچك كردن ابروها، انداختن چند خط ميان ابرو و… كه متاسفانه اين مدل را در جامعه خودي به راحتي نمي توان پذيرفت.